Dưới đây là 7 nhóm nguyên nhân chính thường gặp mà các chuyên gia Bệnh viện Bạch Mai đã chỉ ra:

Căng thẳng tâm lý: "kẻ thù thầm lặng" của giấc ngủ

Áp lực công việc, học tập, tài chính, xung đột trong gia đình hay sang chấn tâm lý như mất người thân, ly hôn, tai nạn… là những yếu tố kích hoạt trạng thái căng thẳng, dẫn đến mất ngủ. Khi stress kéo dài, hormone cortisol và adrenaline gia tăng khiến não bộ luôn trong tình trạng cảnh giác, khó thư giãn để đi vào giấc ngủ. Theo BSCKII Đoàn Thị Huệ, rối loạn giấc ngủ và lo âu, trầm cảm thường song hành và có thể làm trầm trọng lẫn nhau.

Vệ sinh giấc ngủ kém

Nhiều người vô tình duy trì những thói quen có hại cho giấc ngủ mà không nhận ra:

Ngủ – thức không đúng giờ, đặc biệt là thay đổi giờ giấc cuối tuần.

Tiêu thụ caffeine, nicotine sau chiều muộn, khiến hệ thần kinh khó thư giãn.

Tiếp xúc ánh sáng xanh (điện thoại, TV) trước khi ngủ, ức chế melatonin – hormone gây buồn ngủ.

Phòng ngủ quá sáng, nóng, ồn, hoặc nệm, gối không thoải mái.

Ăn quá no hoặc tập thể dục cường độ cao sát giờ ngủ, khiến cơ thể chưa "hạ nhiệt".

Nằm trằn trọc trên giường lâu mà không ngủ được, khiến não bộ liên tưởng giường với sự căng thẳng, thay vì thư giãn.

Bệnh lý tâm thần

Mất ngủ là một triệu chứng điển hình trong các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu lan tỏa, rối loạn stress sau sang chấn (PTSD) hay rối loạn lưỡng cực. Các nghiên cứu cho thấy hơn 90% bệnh nhân trầm cảm nặng gặp vấn đề về giấc ngủ. Ngược lại, mất ngủ kéo dài cũng có thể là yếu tố thúc đẩy bệnh lý tâm thần xuất hiện hoặc nặng thêm.

Bệnh lý thể chất

Đau mạn tính (xương khớp, thần kinh, đau đầu...) khiến người bệnh khó tìm được tư thế ngủ thoải mái.

Bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, nội tiết: Suy tim, ngưng thở khi ngủ, trào ngược dạ dày hay tiểu đường đều có thể cản trở giấc ngủ.

Người bệnh thường thức dậy giữa đêm do khó thở, ợ nóng, đi tiểu nhiều lần...

Tác dụng phụ của thuốc

Một số thuốc điều trị huyết áp, mỡ máu, corticoid, thuốc chống trầm cảm, thuốc thông mũi hoặc chống động kinh… có thể gây khó ngủ. Người dùng cần báo với bác sĩ nếu gặp triệu chứng này để được điều chỉnh phù hợp.

Rượu bia và chất kích thích

Rượu có thể gây buồn ngủ nhanh nhưng làm rối loạn chu kỳ giấc ngủ, khiến người dùng thường thức dậy sớm hoặc ngủ không sâu. Caffeine và nicotine kích thích thần kinh, làm tăng thời gian trằn trọc và giảm chất lượng giấc ngủ.

Yếu tố nhân khẩu học và lối sống

Phụ nữ tiền mãn kinh – mãn kinh: Sự thay đổi nội tiết có thể gây bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm.

Người cao tuổi: Giấc ngủ trở nên nông và dễ bị gián đoạn do quá trình lão hóa.

Người làm việc ca đêm: Dễ rối loạn nhịp sinh học tự nhiên.

Tính cách lo âu, cầu toàn cũng liên quan đến tỷ lệ mất ngủ cao hơn.

Mất ngủ không đơn thuần chỉ là khó chịu tức thời. Nếu kéo dài, tình trạng này có thể dẫn đến:

Bệnh lý mạn tính: tăng nguy cơ đái tháo đường, tăng huyết áp, đột quỵ, tim mạch.

Suy giảm miễn dịch: dễ nhiễm bệnh hơn.

Rối loạn tâm thần và nhận thức: giảm trí nhớ, mất tập trung, hiệu suất công việc – học tập thấp, dễ tai nạn.

Suy giảm chất lượng sống: dễ cáu gắt, mâu thuẫn trong quan hệ xã hội, mất dần cảm giác hạnh phúc.