Xung điện tim

Thông thường, tim đập nhịp nhàng khoảng 60-80 lần/phút (60-100 là giới hạn bình thường ở người trưởng thành) để bơm máu đi khắp cơ thể, giúp cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng đồng thời loại bỏ CO2 và các chất thải ra ngoài (thông qua hoạt động hô hấp và bài tiết).

Mỗi chu kỳ tim trải qua hai pha chính: Tâm thu- tim co giúp tống máu vào hệ mạch để đi nuôi cơ thể và tâm trương – tim giãn, nạp máu về tim. Để tim đập nhịp nhàng như vậy, trong tim có một nhóm các tế bào đặc biệt chịu trách nhiệm cho việc tạo nhịp và dẫn truyền xung điện tim tự động. Theo đó, xung điện tim sẽ xuất phát từ nút xoang nhĩ – được coi là máy tạo nhịp tự nhiên của tim, đi theo con đường cố định qua tâm nhĩ đến nút nhĩ thất, rồi đi tiếp xuống tâm thất. Toàn bộ quá trình này diễn ra rất nhanh chóng và lặp đi lặp lại, giúp tạo nên nhịp tim đều đặn. Nói cách khác, xung điện tim sẽ tạo ra và chỉ huy nhịp đập của trái tim, đảm bảo sự phối hợp nhịp nhàng giữa các phần cơ tim và duy trì việc bơm máu đi nuôi cơ thể.

Bên cạnh xung điện tim, một số yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến nhịp tim như: hệ thần kinh thực vật, hormone, các chất điện giải (như kali, natri, calci, magie)… Tuy nhiên, yếu tố quan trọng nhất quyết định nhịp tim chính là nút xoang và hệ dẫn truyền thần kinh tim.

Khi tim hoảng loạn

Các rối loạn trong hoạt động dẫn truyền xung điện tim dẫn đến các bất thường về hoạt động của tim như loạn nhịp chậm, loạn nhịp nhanh, thậm chí ngừng tim. Ngừng tim đột ngột là cấp cứu tối khẩn cấp trong thực hành lâm sàng.

Ngừng tim là tình trạng tim ngừng đập đột ngột dẫn đến việc máu không được bơm đến não và các cơ quan quan trọng khác. Đây không phải là cơn nhồi máu cơ tim, mặc dù cơn đau tim có thể khởi phát ngừng tim. Nhưng nguyên nhân phổ biến nhất của đột tử do ngừng tim (SCA) là rối loạn nhịp tim ác tính, đặc biệt là rung thất. Trong trường hợp này, thay vì co bóp có trật tự và bơm máu hiệu quả, tâm thất rung một cách hỗn loạn và hoạt động bơm máu của tim bị vô hiệu. Người bệnh đột ngột mất ý thức, ngưng thở, không bắt được mạch trung tâm và tính mạng bị đe dọa.

Ở Việt Nam, tỷ lệ sống sót sau khi trải qua biến cố ngừng tim chỉ khoảng 6,9%. Đáng báo động hơn là tỷ lệ đột tử liên quan đến ngừng tim vẫn gia tăng và có xu hướng trẻ hóa. Nhiều bệnh nhân không hề có dấu hiệu hoặc được chẩn đoán trước về nguy cơ ngừng tim vì các bất thường trong xung điện tim thường rất khó chẩn đoán.

Yếu tố nguy cơ

Các bệnh lý tim mạch tiềm ẩn có thể là nguyên nhân dẫn đến ngừng tim như:

Bệnh cơ tim phì đại: cơ tim dày lên gây khó khăn cho việc bơm máu và kích hoạt cơn nhịp nhanh bất thường.

Bất thường động mạch vành: bất thường về động mạch vành gây hạn chế lưu lượng máu nuôi tim và trở thành yếu tố kích thích dừng tim, đặc biệt là trong trường hợp gắng sức quá mức.

Hội chứng QT dài, hội chứng Brugada, hội chứng Wolf-parkinson-white: một số hội chứng rối loạn nhịp tim có thể gây ngừng tim do rối loạn dẫn truyền.

Viêm cơ tim, bệnh tim bẩm sinh.

Bên cạnh các yếu tố nguy cơ liên quan đến vấn đề thực thể tại tim, các yếu tố khác như lối sống tĩnh tại, ít vận động, lạm dụng chất kích thích, đồ ăn nhanh, hoặc căng thẳng và bất ổn tâm lý kéo dài cũng có liên quan đến tỷ lệ biến cố tim mạch ngày càng tăng, trong đó có ngừng tim.

Hồi sức tim phổi kịp thời giúp giảm tỷ lệ tử vong

Nếu ngừng tim xảy ra trong bệnh viện, máy khử rung tim sẽ được sử dụng ngay lập tức để tái lập lại chu kỳ tim. Tuy nhiên, nhiều tình huống ngừng tim xảy ra ngoài cộng đồng đòi hỏi được sơ cứu hồi sức tim phổi kịp thời. Khi tim ngừng đập, máu không còn được bơm đến não và chỉ 4-6 phút sau đã có thể gây tổn thương não không hồi phục. Nếu được CPR kịp thời, tỷ lệ sống sót có thể tăng gấp 2–3 lần so với không được can thiệp. Việc thực hiện CPR gồm 3 bước cơ bản: (1) Gọi cấp cứu, (2) ép tim mạnh và nhanh với tần số 100–120 lần/phút, độ sâu khoảng 5–6 cm và (3) hỗ trợ hô hấp bằng thổi ngạt hoặc bóp bóng nếu được đào tạo.

Vì tỷ lệ sống sót khi bị ngừng tim ngoài bệnh viện là quá thấp, lại có một tỷ lệ lớn người khỏe mạnh đột ngột bị ngừng tim mà không thể chẩn đoán ra nguyên nhân trước đó. Hiểu biết về SCA và hồi sức tim phổi (CPR) là hết sức cần thiết để cải thiện tỷ lệ sống khi ngừng tim ngoài bệnh viện. Bên cạnh đó, thiết kế một lối sống khoa học và lành mạnh, học cách lắng nghe cơ thể để lao động, học tập và rèn luyện một cách vừa sức cũng góp phần đáng kể vào việc đảm bảo chất lượng cuộc sống, hạn chế nguy cơ bệnh tật và đảm bảo sống hiệu quả một cách lâu dài.