Tại Hà Nội, dù các chỉ số sàng lọc tiền sản đạt cao, nhưng mức sinh thay thế đang có dấu hiệu giảm, đặt ra thách thức về cơ cấu dân số.

TS. Vũ Duy Hưng, Chi cục trưởng Chi cục Dân số, Trẻ em và Phòng, chống tệ nạn xã hội Hà Nội cho biết, 6 tháng đầu năm 2025, tỷ lệ sinh con thứ ba trở lên của Hà Nội tiếp tục giảm. Các chỉ tiêu sàng lọc trước sinh và sơ sinh, tư vấn tiền hôn nhân đều đạt và vượt kế hoạch. Tuy nhiên, Hà Nội vẫn đối mặt với thách thức lớn: mức sinh thay thế chưa bền vững (2,01 con/phụ nữ, gần mức cân bằng nhưng có dấu hiệu sụt giảm), tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn cao hơn mức tự nhiên (111,3 bé trai/100 bé gái), và quá trình già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng.

Phường Giảng Võ là một ví dụ điển hình khi mức sinh thay thế giảm còn 1,0 con/phụ nữ. Trưởng Trạm Y tế phường Giảng Võ Nguyễn Thanh Hiếu nhận định nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, bao gồm xu hướng ưu tiên sự nghiệp, thu nhập cao, trì hoãn kết hôn và sinh con. Việc kết hôn và sinh con muộn không chỉ ảnh hưởng đến cấu trúc dân số mà còn tiềm ẩn nguy cơ với sức khỏe sinh sản.

Rủi ro khi sinh con muộn

Bác sĩ Nguyễn Thị Mai, Khoa Phụ sản, Bệnh viện Đa khoa Vân Đình khẳng định: "Nên sinh con trước 35 tuổi để giảm rủi ro cho cả mẹ và bé." Các nghiên cứu chỉ ra rằng khi tuổi thai phụ càng lớn, nguy cơ dị tật thai nhi càng tăng. Phụ nữ sau tuổi 35 đối mặt với nhiều nguy cơ hơn trong thai kỳ như khó đậu thai, nguy cơ đa thai khi thụ tinh trong ống nghiệm, thai chết lưu, sẩy thai, hoặc dễ mắc đái tháo đường thai kỳ.

Bên cạnh đó, phụ nữ lớn tuổi thường không đủ sức để sinh thường mà phải sinh mổ, dễ bị tiền sản giật, hoặc rau tiền đạo – có thể gây chảy máu và cần điều trị bằng thuốc.

Đối với em bé, những đứa trẻ sinh ra từ các bà mẹ mang thai ở tuổi lớn hơn có thể gặp các biến chứng nguy hiểm như sinh non hoặc nhẹ cân, nguy cơ mắc các dị tật bẩm sinh như hội chứng Down, dị tật cơ xương hoặc các bệnh liên quan đến phổi hay tim mạch. Tỷ lệ mắc dị tật bẩm sinh ở những trường hợp này thường rất cao, đòi hỏi mẹ cần tiến hành các biện pháp chẩn đoán sàng lọc trước sinh để phát hiện và xem xét. Trẻ cũng dễ bị chậm phát triển hoặc gặp các vấn đề về nhận thức. Do đó, độ tuổi kết hôn và sinh con hợp lý nhất là trước 35 tuổi.

Lời khuyên cho phụ nữ lớn tuổi muốn sinh con

Bác sĩ Nguyễn Thị Mai khuyến cáo, phụ nữ lớn tuổi muốn có thai và sinh đẻ cần được các bác sĩ chuyên khoa theo dõi, giám sát chặt chẽ. Thai phụ sẽ được khám, xét nghiệm tiền sản định kỳ, bao gồm theo dõi lâm sàng, xét nghiệm glucose sàng lọc tiểu đường thai kỳ, sàng lọc sinh hóa, sàng lọc bất thường nhiễm sắc thể không xâm lấn (NIPT), sinh thiết gai nhau (CVS), xét nghiệm dịch ối sớm để loại trừ hội chứng Down và các bất thường di truyền khác. Đồng thời, cần siêu âm định kỳ để theo dõi sự tăng trưởng của em bé.

Để giải quyết vấn đề này, TS. Vũ Duy Hưng cho biết Hà Nội đang tăng cường triển khai các hoạt động truyền thông theo Kế hoạch số 30/KH-UBND của UBND thành phố. Mục tiêu đến năm 2030 là duy trì vững chắc mức sinh thay thế đạt 2,1 con/phụ nữ. Các hoạt động truyền thông tập trung nâng cao nhận thức, vận động các cặp vợ chồng không sinh con muộn, sinh đủ 2 con trước tuổi 35 và vận động nam nữ thanh niên không kết hôn muộn, nên kết hôn trước tuổi 30.

Bên cạnh đó, các hoạt động truyền thông về giới, mất cân bằng giới tính khi sinh, sàng lọc trước sinh và sơ sinh, sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên cũng được đẩy mạnh nhằm đảm bảo cân bằng cơ cấu dân số và giảm áp lực cho phụ nữ khi sinh con muộn.